O znaczeniu aktywności ruchowej - dr hab. Andrzej Knapik

O znaczeniu aktywności ruchowej

 dr hab. Andrzej Knapik – dr hab. nauk o zdrowiu

Na Śląskim Uniwersytecie Medycznym zajmujemy się nie tylko leczeniem chorych, ale też profilaktyką. Nasza uczelnia utrzymuje m.in. kontakty z uniwersytetami trzeciego wieku. Uniwersytety te pomagają w aktywizacji starszych ludzi, stwarzają możliwości poszerzania wiedzy oraz promują różne formy aktywności, szczególnie poprzez turystykę. Od razu chciałbym rozróżnić dwa aspekty: czym innym jest rehabilitacja, a czym innym rekreacja. Rehabilitacja ma na celu przywrócenie pacjentów do możliwie największej sprawności fizycznej, a rekreacja czyli wypoczynek, przywracaniu sił witalnych. Na Śląsku najbardziej znanym miejscem rehabilitacyjnym jest ośrodek w Reptach Śląskich – dzielnicy Tarnowskich Gór. Kiedyś leczyli się w nim głównie górnicy z urazami narządów ruchu, teraz dostępny jest on także dla innych pacjentów. Drugim ośrodkiem jest Ustroń, gdzie kierowani są pacjenci z problemami kardiologicznymi, głównie po zawałach serca. Oprócz tego jest też kilka mniejszych ośrodków np. Goczałkowice-Zdrój, gdzie leczą się m.in. dzieci. Najbardziej znanym miejscem rekreacji, nie tylko osób starszych, jest z kolei Park Śląski, który leży na granicy Katowic, Chorzowa i Siemianowic Śląskich. Bardzo popularne są także Beskidy, gdzie w górach wypoczywają nie tylko mieszkańcy Śląskiego, ale także turyści z całego kraju.

Fot. J. Krawczyk

Aktywność osób starszych

Jeśli zaś mówimy o rekreacji osób starszych to przede wszystkim powinniśmy zwrócić uwagę na ich możliwości ruchowe, ponieważ są one ograniczone. Do tego dochodzi kinezjofobia, czyli strach przed ruchem. Jest to naturalne, ponieważ osoby starsze mają mniej energii i sił witalnych. Promowanie ich aktywności powinno się więc rozpocząć od niwelowania tych lęków. Oprócz strachu przed ruchem, mamy także do czynienia z trzema innymi problemami, które nasilają się wraz z wiekiem. Pierwszym jest spadek wydolności organizmu, czyli możliwości wysiłkowych, drugim spadek siły mięśni, co jest związane głównie z zanikiem tkanki mięśniowej, a ostatnim sztywność, czyli ograniczenie możliwości ruchowych poszczególnych stawów. Te trzy ograniczenia determinują możliwości wysiłkowe ludzi starszych, a działania aktywizujące mają na celu zminimalizowanie tych problemów.

Najbardziej polecaną formą aktywnosci dla osób starszych jest nordnic walking, czyli marsz z kijami. Może być praktykowany zarówno na co dzień, jak i jako odmiana turystyki pieszej. Dzięki dwóm dodatkowym punktom podparcia zapewnia on bezpieczeństwo, ponieważ w wieku starczym często zdarzają się zawroty głowy i utrata równowagi, co może skończyć się upadkiem. Nordic walking jest pod tym względem bardzo dobrą formą ruchu, ponieważ zapewnia dwa dodatkowe punkty podparcia. Poza tym w przeciwieństwie do zwykłego marszu angażuje znaczną cześć układu mięśniowego człowieka, nie tylko kończyn dolnych, ale wymusza też aktywność całego ciała.

Drugi rodzaj aktywności zalecany dla osób starszych to pływanie. Sam często bywam na basenie i z zadowoleniem widzę, że jest tam coraz więcej seniorów. Oczywiście to propozycja dla tych, którzy są dobrej dyspozycji fizycznej i nie boją się wody. Kolejną formą aktywności jest oczywiście turystyka piesza, w tym górska. Czwartą formą aktywności są ćwiczenia według metody ­Pilatesa. To system stworzony na początku XX w. przez Niemca Josefa Pilatesa, którego celem jest rozciągnięcie i uelastycznienie wszystkich mięśni. Metoda ta ma na celu także odciążenie kręgosłupa, poprawę postawy, uelastycznienia ciała oraz poprawę zdrowia osób ćwiczących. W Polsce nie jest jeszcze bardzo rozpowszechniona, gdyż potrzebni są do tego wykwalifikowani instruktorzy, ale coraz więcej ośrodków oferuje tego typu aktywność. Dla osób sprawniejszych polecam także rowery. To raczej propozycja dla osób młodszych, ale nie tylko. Sam zetknąłem się z ludźmi po osiemdziesiątce, które całkiem dobrze sobie z tym radzą. Głównie są to osoby, które nie mają zaburzeń równowagi i wcześniej jeździły rowerem. Do tego powinna dojść codzienna gimnastyka. Kluczową sprawą jest zapobieganie sztywności. Z przyjemnością obserwuję, że coraz więcej osób ćwiczy i urządzenia gimnastyczne zainstalowane w parkach nie stoją bezczynnie. Często korzystają z nich także osoby starsze, m.in. moja mama, która ma zaledwie... 87 lat! Dlatego gorąco to wszystkim polecam.

dr hab. Andrzej Knapik – dr hab. nauk o zdrowiu w Zakładzie Adaptowanej Aktywności Fizycznej, Wydziału Nauk o Zdrowiu – Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, zajmuje się aktywnością fizyczną człowieka i jej wpływem na zdrowie. Prowadzi badania nad problemem starzenia się ludzi w Polsce oraz kinezjofobią, czyli strachem przed ruchem, który dotyczy szczególnie osób starszych.

Fot. www.wiecznatulaczka.pl