Poznaj moc zdrojów

Ponoć to Hipokrates stwierdził, że lekarz leczy, a natura uzdrawia. Tę zbawienną moc natury odkryto już dawno temu, ale wyjazdy na kuracje, jak to wówczas mówiono „do wód”, zaczęły się na dobrą sprawę dopiero w XIX wieku. Nie inaczej było w obecnym województwie śląskim, chociaż kariera takich uzdrowisk, jak Goczałkowice-Zdrój czy Jastrzębie-Zdrój, zaczęła się – jak to zwykle bywa – przez przypadek. W czasie wierceń w poszukiwaniu złóż węgla kamiennego natrafiono tam na bogate zasoby solanek.

Fot. P. Kędzierski

Łagodny klimat Ustronia

Nieco inaczej wyglądała sprawa zdrowotnych właściwości Ustronia. Już w połowie XVIII w. przyjeżdżano do Ustronia ze względu na łagodny klimat, uroki gór i tzw. kuracje serwatkowe, którymi leczono choroby przewodu pokarmowego i anemię. W tym czasie działała tu także huta żelaza, której pracownicy zauważyli, że miejscowa woda źródlana ogrzana żużlem wielkopiecowym (gieżyną) łagodzi bóle reumatyczne. Odkrycia te zostały potwierdzone badaniami lekarskimi i już w 1804 r. uruchomiono w Ustroniu Łazienki z zajazdem. Pół wieku później odkryto źródło wody żelazistej i pokłady borowiny, co przyczyniło się do oficjalnego powstania kurortu w 1882 r. Leczono tu choroby reumatyczne, dolegliwości stawowo-mięśniowe oraz choroby układu ­oddechowego.

Dziś Ustroń to jeden z największych kompleksów uzdrowiskowych w Europie.

Ustrońskie solanki (chlorkowo-sodowo-wapienne, bromkowe, jodkowe albo żelaziste) o stężeniu ≈11%, wydobywane na miejscu z dwóch odwiertów, należą – podobnie jak borowiny – do najlepszych w kraju. Zabiegi lecznicze, piękne widoki i górskie powietrze sprzyjają wypoczynkowi i rehabilitacji. Tutaj trafiają osoby po przebyciu takich schorzeń i zabiegów, jak: zawał serca, angioplastyka tętnic wieńcowych, wszczepienie stymulatora rytmu serca, wymiana zastawek serca.

Fot. J. Krawczyk

Ustroń posiada około 1800 miejsc w sanatoriach, prawie 1200 miejsc w hotelach oraz około 5000 miejsc w pokojach gościnnych i ośrodkach wypoczynkowych. Leczy się tu nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia oraz zaburzenia rytmu serca, ale oferuje również rehabilitację neurologiczną, pulmonologiczną, ­ortopedyczną.

Z dobrodziejstw obiektów uzdrowiskowych w Ustroniu skorzystać mogą zarówno kuracjusze skierowani tu za pośrednictwem NFZ i ZUS oraz prywatnie. Od 2010 r. Uzdrowisko Ustroń jest częścią grupy American Heart of Poland, sieci oddziałów szpitalnych wyspecjalizowanych w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego.

Goczałkowickie solanki

Drugim czynnym uzdrowiskiem w Śląskim są Goczałkowice-Zdrój. Odkrycie złóż solanki zamiast poszukiwanego węgla kamiennego, doprowadziło do powstania pod koniec XIX w. uzdrowiska (od 1932 r. pod oficjalną nazwą Goczałkowice-Zdrój).

Dziś goczałkowickie uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu: chorób narządu ruchu (ze szczególnym uwzględnieniem reumatologicznych i ortopedycznych), chorób naczyń obwodowych, chorób laryngologicznych oraz w rehabilitacji osób z cukrzycą. Ponadto w jego ofercie znajdują się wprowadzone jako jedne z pierwszych w Polsce zabiegi z dziedziny krioterapii.

W uzdrowisku Goczałkowice-Zdrój co roku przebywa ponad 5600 kuracjuszy.

Fot. T. Renk, www.slaskie.travel

Jaworze

Dawnym śląskim uzdrowiskiem jest urokliwe Jaworze, położone u podnóża Beskidu Śląskiego, które pod koniec XIX w. rozwinęło się jako prywatna inicjatywa hrabiów Saint Genois. Leczono w nim choroby układu oddechowego, pokarmowego, nerwowego oraz krążenia. W czasach rozkwitu gościło takich kuracjuszy jak: Karol Szajnocha (historyk, działacz narodowy), Wincenty Pol (poeta i geograf), Aleksander Kotsis (malarz), Jan Karłowicz (etnograf i muzykolog) czy Maria Konopnicka (poetka i pisarka). W 1906 r. Jaworze utraciło status uzdrowiska, choć z uroków miejscowości korzystali m.in. Julian Tuwim, Ignacy Daszyński czy Maria Dąbrowska, która napisała tam część „Nocy i dni”.

Tradycje hrabiów Saint Genois kontynuuje Beskidzki Zespół Leczniczo-Rehabilitacyjny Szpital Opieki Długoterminowej w Jaworzu, który oferuje rehabilitację osób z przewlekłymi chorobami układu kostno-stawowego i mięśniowego oraz chorobami układu krążenia. W Jaworzu działa także Jaworzańskie Centrum Hydroterapii Solankowej, wykorzystujące w terapii ustrońskie ­solanki. Pobyty w Jaworzu realizowane są za pośrednictwem NFZ. Pobyty komercyjne (głównie turnusy rehabilitacyjne i odchudzające) proponuje Villa Barbara Centrum Zdrowia i Rehabilitacji.

Po czasach świetności Jaworza pozostał Park Zdrojowy im. Józefa Piłsudskiego z licznymi starymi drzewami, amfiteatrem i tężnią solankową. Pozostała też między starymi drzewami atmosfera spokoju, relaksu i – choćby dla tego parku warto do Jaworza zajrzeć.

O znaczeniu leczenia uzdrowiskowego - prof. dr hab. n. med. Mariusz Adamek

To nie przypadek, że właśnie w naszym regionie powstało Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, gdzie prof. Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą w Polsce operację przeszczepu serca.

więcej >>

Jastrzębie-Zdrój

Niestety, nie dotrwało do naszych czasów prężne niegdyś uzdrowisko w Jastrzębiu-Zdroju (znane też jako Bad Königsdorff-Jastrzemb). Solanka jastrzębska charakteryzowała się znaczną zawartością jodu i bromu, kwasu węglowego i żelaza. Górowała także nad innymi solankami zawartością magnezu, co było nader istotne dla Śląska, nie mającego dotychczas użytecznych źródeł tego typu. Choć należało ono do najstarszych w regionie i w apogeum swej działalności liczba kuracjuszy dochodziła do 150 tys. rocznie, nie wytrzymało konkurencji z przemysłem.

Fot. T. Renk, www.slaskie.travel

Rozpoczęta już w latach 60. XX wieku eksploatacja złóż węgla kamiennego w Jastrzębiu-Zdroju i jego najbliższej okolicy spowodowała, że z małego miasteczka, liczącego ok. 5 tysięcy mieszkańców, powstało duże ponad 100-tysięczne miasto przemysłowe. Zanikły też wody lecznicze, co sprawiło, że w 1994 r. uzdrowisko zaprzestało swojej działalności.

Pozostał po nim piękny ponad 18-hektarowy Park Zdrojowy i liczne obiekty infrastruktury uzdrowiskowej, z budynkiem Domu Zdrojowego z 1862 r. (Miejski Ośrodek Kultury), Łazienkami II z 1912 r. (Galeria Historii Miasta), Pijalnią Wód, zrekonstruowaną w 2011 r. (kawiarnia) i kilkoma budynkami dawnych sanatoriów. Zarówno Park Zdrojowy jak i położone w nim budynki zostały zrewitalizowane i stały się piękną miejską oazą zieleni, do której warto zawitać.

Autor: Edward Wieczorek